در این شب درنده و دَیجور و بامداد ناپیدا، انسان این گل سرسبد آفرینش از جایگاه
بلند خویش فرو افتاد و کرامت و عزّت او بازیچه بت سازان و بت بانانِ هوسران
زراندوز و بی احساس و بی عاطفه شد و او را از کرنش و نیایش در برابر خدای
یکتا و عزیز کرامت ده و عزّت بخش با دسیسه و دستان نیرنگ و فریب با تبلیغها
و رهزنیها باز داشتند و به کُرنش در برابر بُتان ساخته از سنگ طلا خرما و…
واداشتند و این جفای بزرگ انسان را از دو بال پرواز بی بهره ساخت:
باور و خرد ناب .
انسانی بی بهره از این دو بال زمین گیر می شود در مرداب زندگی فرو می ماند و
توان رهیدن از باتلاق را ندارد و گرفتار دیو و دَدْ می شود و طعمه انسانهای آزمند
و درنده خوی.
انسان با دو بال باور و خرد است که می تواند اوج بگیرد کمال یابد و از تنگناها به
درآید و آسمانهای دانش را زیر بال خویش بگیرد و به گوناگون دانشها آراسته گردد
و از جهل برهد و راه های سعادت و سیادت را در نوردد و زندگی خویش را سامان
دهد و جامعه خویش را به بهترین وجه بسازد و بیاراید و تمدن انسانی را بنیان نهد.
بشر از فطرت خویش جدا مانده بود و با پیامهای فطرت هماهنگ نبود و صدای فطرت
را نمی شنید و هشدارهای آن را جدّی نمی انگاشت و خود رابی نیاز از جرعه نوشی
از این برکه خوشگوار می پنداشت و سوار بر مرکبِ راهوار هوس به هر سوی که
دلخواه خودش بود می تازید.
بشر برای فرو نشاندن تشنگی چشم به چشمه های زلالِ وحی نداشت که یا آنها را
خشک می انگاشت و یا تشنگی خود را از آن دست تشنگیها نمی پنداشت که با جرعه
نوشی از چشمه های زلال وحی فرو بنشیند و یا نه از آن دسته انسانها بود و نه از
این دسته بلکه روی آورده بود به چشمه های زلال وحی مسیحیت و یهودیت ولی آنها
را زلال و خوشگوار نیافته بود که دیری بود چشمه های اصلی از جوشش و از جریان
افتاده بودند و آنچه جریان داشت ساخته و پرداخته ارباب کلیسا و کُنِشت بود برای فریب
مردم و در اختیار داشتن زمام آنان.
بشر از حرکت تکامل پیشرفت گشودن عرصه ها و ساحَتهای جدید و نوآوری و آفرینندگی
بازایستاده بود که نه آن باور ژرف و زلال را داشت که او رابرانگیزاند دریاها را بشکافد
قلّه ها را در نوردد تاریکیها را بزداید و از ظلمتها درگذرد و به نور برسد و به ساحل
رهایی رخت کشد و نه آن خرد را داشت که انقلابی پدید آورد و از فرو رفتن جهان به
دریای ظلمت جلوگیری کند و درّهای هول انگیز مرگ را که پیش پای انسانیت دهان گشوده
بودند با تدبیر و خردوزی پُرسازد.